Τα κολντεριώτικα μοιρολόγια στο Ανατολικό της Πτολεμαΐδας

Στη σελίδα του Δημήτρη Λιακάκου στο facebook (www.facebook.com/dimitris.liakakos) βρήκαμε ανάρτηση με τα μοιρολόγια που έλεγαν οι μοιρολογίστρες του Ανατολικού της Πτολεμαΐδας,  Κολντεριώτισσες με απώτερη καταγωγή από τη Μάνη.

Οι "καλές μοιρολογίστρες" του Ανατολικού ήταν οι πρώτες Κολντεριώτισσες που ήρθαν στο χωριό, το 1923. Αυτές ήταν : Η Βενετία Σακκάκου, η Γεωργία Θεοχαράκου, η Σταμάτα, η Κατερίνα (Καρτέρω ) Τσαούση, και μετέπειτα η Λεμονιά Παγκάκου, κόρη της, η Αθηνά Καραμανλή. Κουβαλούσαν αυτή τη μνήμη της ελεγείας από τη Μάνη. Όλες χαροκαμένες. Τα έλεγαν καθισμένες οκλαδόν γύρω από το φέρετρο, με κατεβασμένα τα μαύρα τους τσεμπέρια και κινούμενες ρυθμικά, από δεξιά προς τα αριστερά και προς τη σορό. Στην περίπτωση που ο νεκρός/ή ήταν νέοι, οι μανάδες ξερίζωναν και τα μαλλιά τους . Τους στίχους έλεγε εκείνη που ξεκινούσε το μοιρολόι και τον επανελάμβαναν εν χορώ οι παριστάμενες. Άνδρες δεν παρίσταντο στο φέρετρο. Σπάνια μοιρολογούσαν έξω, στην αυλή, αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε γνωστά μοτίβα...

                                                              Δείγματα μοιρολογιών :

Α." Σένα σου πρέπουν γιόκα μου, εννιά μοιρολογίστρες .

οι τρεις να κλαιν το μπόι σου, οι τρεις την εμορφιά σου

κι οι τρίτες οι μικρότερες, να κλαίν' τη λεβεντιά σου...

Σ' αφήνω γειά, μανούλα μου, δός μου την καληνύχτα

και πες και στ' αδερφάκια μου, δε θάρθω άλλη νύχτα..."

Β. "Φεύγεις φεγγαροπρόσωπε, μισεύεις σταυραητέ μου

και μένα την κακόμοιρη την τρισχαροκαμμένη.

μ' αφήνεις μες τον πόνο μου, στα μαύρα βουτηγμένη.

να δέρνουμαι στο μνήμα σου την πέτρα να χτυπάω..."

Γ. " Η μάνα που σε γένναε, χρυσή ' ταν η κοιλιά της,

μαλαματένι' οι πόνοι της κι αγγέλλοι τα παιδιά της.

Ζωγράφος εζωγράφισε τα καμαρόφρυδά σου

κι ο Χάρος την εζήλεψε την τόση εμορφιά σου..."

Δ. "Όξω σελώνουν τ' άλογο, όξω το καλλιγώνουν,

βάνουν ασήμια πέταλα, ζεγκιά μαλαματένια

και στα καλλιβοσκύρια του σπυριά μαργαριτάρια

για ν' ανεβεί ο νιος, που πάει στον Κάτω Κόσμο..."

Ε. " Γιόκα μ ' η μάνα σ' ήθελε να σε αρρεβωνιάσει

να πάρει νύφη από σειρά, από μεγάλο σόι

μα πήες και παντρεύτηκες μέσα στο μαύρον Άδη

πήρες την πλάκα πεθερά, τη μαύρη γη γυναίκα

και τα πρασινοχόρταρα, αδέρφια και ξαδέρφια..."

ΣΤ. " Να ειχ΄ο Χάρος δυο παιδιά να τού 'παιρνα το ένα

για να του κάψω την καρδιά, ως μού 'καψε κι εμένα.."

Ζ. " Τα μάτια σου τα έμορφα, τα καμαρόφρυδά σου.

σαράντα μέρες νηστικός έκανε ο ζωγράφος, 

στα μάτια και τα φρύδια σου για να μη κάνει λάθος

κι από την πένα έσταξε ελιά στο μάγουλό σου.

μαύρο σημάδι έβανε ο Χάρος στο λαιμό σου..."

Η. " Τι με τηράς μωρ' κόρη μου, σαν ξένη σα διαβάτα ;

Για βάνε μια ψιλή φωνή, ψιλή, φαρμακωμένη

για να σ' ακούσ' η γειτονιά, για να σ' ακούσ' η ρούγα'

νά 'ρθουν ματάκια κλάιμενα, να 'ρθούν καρδιές καμένες,

να κλάψουνε τον πόνο τους, να κλάψουνε κι εμένα..."

Θ. " Πως να στο πω Σταμάτα μου, το πικρομοιρολόι ;

Μηδ' από χήρα τ' άκουσα, μηδ' από παντρεμένη.

Του Χάρου η μάνα τό' λεε, το πικρομοιρολόι.

Χαρείτε νιες τους άντρους σας, μανάδες τα παιδιά σας

γιατ' έχω γιο γραμματικό, γαμπρό κι είναι κουρσάρος.

Δεν κουρσαρεύει μάλαμα, δεν κουρσαρεύ' ασήμι !

Παίρνει των μάνων τα παιδιά, των γυναικών τους άντρους,

παίρνει και τους νιόγαμπρους και τις καλές κυράδες

τους πάει στης άρνης τα βουνά, στης άρνης τα λαγγάδια..."

Ι. " Ο Χάρος θέλει σκότωμα με ασημένια μπάλα !

Χωρίζ' αδέρφια καρδιακά, παιδιά από τις μάνες...

Πες μου βρε Χάρε, να χαρείς το μαύρο σου σκοτάδι ;

Σαν αποθάνω, θα χαθεί ο πόνος μου στον Άδη;..."

* 'Άρνη" = Άρνηση, λησμονιά...