| Λέξη |
Ορισμός |
Συνώνυμο |
|
|
|
|
|
|
| αβάρετος |
ο
χωρίς ανάπαυση, δραστήριος, εργατικός |
|
| αγιασμόκουπα |
μικρή
κούπα από άσπρη πορσελάνη που χρησιμοποιούσαν κάθε πρωτομηνιά στον αγιασμό
των σπιτιών |
|
| αλασόν(ι) |
φυτό
εκχύλισμα του οποίου χρησιμοποιούσαν στην απόσταξη για τσίπουρο. |
|
| αλισβερίσι |
δοσοληψία |
|
| αλουσά (η) |
διάλυμα
στάχτης για το πλύσιμο χάλκινων σκευών |
|
| αμελέτ ταμπουρού |
τάγματα
εργασίας |
|
| αμπελοζούμι |
χυμός
από κλαδιά αμπέλου που μάζευαν στο κλάδεμα κι έπαιρναν ως καταπραϋντικό για
το στομάχι |
|
| απολοιφάδ(ι) |
υπόλοιπο
σαπουνιού, για το ξύρισμα. |
|
| αράδα (η) |
σειρά,
γραμμή |
|
| αραμάδα (η) |
χαραμάδα,
σχισμή, ρωγμή |
|
| αραφάν (το) |
τροχάδην
βηματισμός αλόγου |
|
| αριάν(ι) |
γιαούρτι
αραιωμένο σε κρύο νερό |
|
| αστράχα |
γωνία
σκεπής, ακροκέραμο |
|
| άσωτος |
.................... |
|
| αφορμίζω |
ερεθίζομαι
(για πληγές ή τραύματα) |
|
| αχύρα |
.................... |
|
| βαγόνι |
τελάρο
ξήρανσης αρμαθών καπνού, λιάστρα |
|
| βαρ(υ)κός |
τόπος
υγρός, εύφορος |
|
| βαράκ(ι) |
πολύ
λεπτό μεταλλικό έλασμα (χρυσό ή ασημένιο) που κολλούσαν,διακοσμητικά στα
κρέατα και στα φρούτα |
λιάστρα |
| βαρειοκουβέντα |
βρισιά,
προσβολή |
|
| βαρούμενη (η) |
έγκυος |
|
| βελοσιπέτ(ι) |
ποδήλατο,
γ. vélocipède |
|
| βέντρα |
..................... |
|
| βεράνι (το) |
ερείπιο |
|
| βέργα (η) |
λεπτό
κλαδί, αρμάθα καπνού |
|
| βερεσέ |
επί
πιστώσει |
|
| βίτσα (η) |
λεπτή
βέργα |
|
| βολά (η) |
φορά |
|
| γανιάζω |
διψάω
πολύ, λαχταράω |
|
| γεμενιά (τα) |
υποδήματα αντρικά από κατσικόδερμα |
|
| γερανίκι (το) |
η
βεγγέρα, νυχτερινή επίσκεψη |
|
| γιαβουκλής-ού |
αγαπητικός,
μνηστήρας |
|
| γιαγίν(ι) |
ξύλινο
κυλινδρικό δοχείο για το "χτύπημα" του γάλακτος για να βγεί το
βούτυρο |
|
| γιαλαμάς |
εξάνθημα,
έρπης στα χείλη |
|
| γιαμπάς (ο) |
εργαλείο
λυχνίσματος στον αλωνισμό |
|
| γιάχμα (το) |
λεηλασία,
αρπαγή, άνιση μοιρασιά |
|
| γινάτ(ι) |
πείσμα,
ξεροκεφαλιά |
|
| γιουλάρ(ι) |
χαλινάρι |
|
| γκαζόλαμπα |
λάμπα
πετρελαίου |
|
| γκέμια (τα) |
ηνία,
χαλινά |
|
| γκερδέλ(ι) |
χάλκινο
μικρό δοχείο |
|
| γκερένι |
.................................. |
|
| γκιιντίζω |
ερυθροπυρώνω
σίδερο |
|
| γκιόλ(ι) το |
βάλτος,
μικρή λίμνη |
|
| γκιόσα, (η) |
................................... |
|
| γκιουβαλίκια |
βούρλα
(τα χρησιμοποιούσαν στα "τσαρδάκια¨) |
|
| γκιούρμπα |
................................... |
|
| γκρας (ο) |
πυροβόλο
όπλο του προηγούμενου αιώνα (πλ, "οι γκράδες")- εμπροσθογεμές |
|
| γκρουτζανάω |
γρατζουνίζω |
|
| γονάτιος |
ψηλός
κι αδύνατος (όπως το καλάμι που έχει "γόνατα" |
|
| γρεβάντα |
γραβάτα,
λαιμοδέτης |
|
| δαμάλ(ι) |
αρσενικό
μοσχάρι |
|
| δαρτός-ή |
ραγδαίος,
απότομος |
|
| δεντρογαλιά |
γατόπαρδος
; |
|
| δημόσια (η) |
γυναίκα
ελευθερίων ηθών, πόρνη |
|
| δραπέτσ(ι) |
πολύ
ξυνό (λέγεται για άγουρα φρούτα) |
|
| δρυμόνι |
χοντρό
κόσκινο |
|
| δρυμόνι |
.................................. |
|
| δώμα (το) |
ο
πάνω όροφος σπιτιού |
|
| έμπυο (το) |
το
πύον |
|
| ζάτ(ι) |
χαλιναγώγηση,
έλεγχος |
|
| ζατί - ζατίμ |
έτσι
κι αλλιώς |
|
| ζεμπλεμπέδια |
.................................... |
|
| ζέρντελο (το) |
βερύκοκκο
(ζερντελιά : βερυκοκκιά) |
|
| ζεχίρ(ι) |
πίσσα
χλωρού καπνού |
|
| ζουλάπ(ι) |
άγριο
ζώο, τσακάλι (λέγεται για πολύ άτακτα και ανυπάκουα παιδιά) |
|
| θράκα (η) |
κοκκινισμένα
κάρβουνα, ξύλα |
|
| ίσκα (η) |
τσακμακόπετρα |
|
| καβάκ(ι) |
λεύκα |
|
| καβουρμάς (ο) |
τσιγαριστά
μικρά κομμάτια κρέας διατηρημένα σε λίπος |
|
| κακνής |
ζαρωμένος,
λεπτοκαμωμένος |
|
| καλαμπαλίκ(ι) |
πολλά
πράγματα ανακατεμένα, ετερόκλητα. |
|
| κάμα (η) |
στιλέτο… |
|
| καμουτσίκ(ι) |
μαστίγιο με λαβή και λεπτή λωρίδα από δέρμα ή άλλο υλικό |
|
| καμπάκης |
φαλακρός |
|
| κανάτι |
κύπελλο,
παραθυρόφυλλο, παντζούρι |
|
| κάνταλος |
μεταλλικός
κρουνός |
|
| καντάρι |
στατήρας,
όργανο ζυγίσματος (μέχρι 44 ολάδες…) |
|
| καπάρο (το) |
προκαταβολή,
έναντι |
|
| καπαρώνω |
κλείνω
αγορά με προκαταβολή |
|
| Καραγκιόλ(ι) |
μικρή
λίμνη στο όρος Σίπυλο |
|
| Καραμπιμπέρ |
Μαυροπίπερο,
παρατσούκλι που έδωσαν στον Πλαστήρα οι Τούρκοι |
|
| καρίκ(ι) |
αυλάκι,
γραμμή καπνού, λαχανικών |
|
| καρσί |
απέναντι,
αντίκρυ (βλ.καρσιλαμάς, αντικρυστός |
|
| κάρτικος (ο) |
πολύ
ώριμος (για καρπούς και λαχανικά με σπόρους) |
|
| κάρτο (το) |
τέταρτο,
δεκαπεντάλεπτο |
|
| κασαβέτ(ι) |
μεγάλη
λύπη, καημός, μεράκι |
|
| κάτ(ι) |
στρώση,
φύλλο |
|
| κατημέρια |
μεγάλες
τηγανίτες με τυρί και αυγά |
|
| κατσαμάκι |
ροδισμένο
στο τηγάνι αλεύρι καλαμποκιού, με νερό και ζάχαρη |
|
| κατσιάζω |
ζαρώνω,
μένω ισχνός, δεν αναπτύσσομαι |
|
| κεντάω |
τσιμπάω,
προκαλώ |
|
| κεντί (το) |
απομεσήμερο,
γύρω στις τέσσερις. |
|
| κετσές (ο) |
παχύ
χαλί από μαλλί προβάτου, μονόχρωμο |
|
| κιούγκι |
πήλινος
υδροσωλήνας, αγωγός |
|
| κιούπι |
πυθάρι
(για τη φύλαξη τυριών, βουτύρου, λαδιού, τουρσιών κλπ |
|
| κίρντισμα |
σπάσιμο,
συγκομιδή φύλλων καπνού στο χωράφι |
|
| κλάδος |
το
κλάδεμα (δένδρων, αμπελιού) |
|
| κοινό (το) |
Κοινοτικό
κατάστημα, γραφείο |
|
| κολτζής |
..................................... |
|
| κομμάτ(ι) |
λίγο,
(κομματάκι=λιγουλάκι=ελάχιστα) |
|
| κονάκι |
διοικητήριο,
κτίριο αστυνομίας |
|
| κοντραμπατζής |
ο
λαθρέμπορας, κυρίως κομμένου καπνού |
|
| κορφολόημα |
κλάδεμα,
περιποίηση αμπελιού |
|
| κόσσα (η) |
κοπτικό εργαλείο με μακριά λάμα, ελαφρά κυρτή και μακρύ ξύλο |
|
| κότσαλα (τα) |
χοντρά
στάχυα |
|
| κουϊντού (η) |
προσήλιο,
απάνεμο μέρος |
|
| κούλα |
οικίσκος
σε αγρόκτημα |
|
| κουλαντρίζω |
χρησιμοποιώ,
μεταχειρίζομαι, κατευθύνω, επηρεάζω |
|
| κουμάσ(ι) |
κοτέτσι,
ορνιθώνας (μτφ, άνθρωπος με πολλά ελαττώματα, προς αποφυγή. |
|
| κούπα (η) |
κύπελλο,
μεγάλο φλυτζάνι (υποκ. "κουπάκι") |
|
| κουσούρι |
ελάττωμα,
μειονέκτημα, σωματικό κυρίως |
|
| κουτούκ(ι) |
κοντό
και χοντρό κομμάτι κορμού δένδρου, σκαμνί |
|
| κουτουφέτσα |
................................... |
|
| κουτρούλιακας |
πολύ
γέρος, ανήμπορος |
|
| κούτρουλος |
χωρίς
στόμιο ή λαβή πήλινα αγγεία |
|
| κούτσα |
δερματικό
εξάνθημα… |
|
| κουτσάβλας |
ο
κουτσός, που χωλαίνει |
|
| κοφίνι |
μεγάλο
καλάθι από βέργες λυγαριάς για τη μεταφορά κυρίως χλωρών φύλλων καπνού |
|
| κραή (η) |
πάχνη,
πρωινός πάγος |
|
| | |
| κρεββατή |
αργαλειός |
|
| κρούστες |
χυλοπίττες |
|
| κωλογυρίζω |
γυρίζω
τις πλάτες, αγνοώ, περιφρονώ κάποιον |
|
| κωλοφωτιά |
πυγολαμπίδα |
|
| λαγούμια |
υπόγειοι
κρυψώνες ειδών πρώτης ανάγκης και πολύτιμων αντικειμένων |
|
| λαιμαριές |
....................................... |
|
| λαλαγγίτες |
τηγανίτες |
|
| λαντίνια |
μελομακάρονα |
|
| λέπως |
......................................... |
|
| λόβα |
......................................... |
|
| λοκάνη |
......................................... |
|
| λόπια |
φασόλια |
|
| μαγκούρα |
διχαλωτό
ή γαντζωτό κλαδί για το σήκωμα ενός "ντεστέ" |
|
| μακροσκοινιάζω |
φλυαρώ,
διηγούμαι με λεπτομέρειες |
|
| μαλάς (ο) |
το
μυστρί |
|
| μανέδα |
............................................ |
|
| μανίζω |
διακόπτω
σχέσεις, κόβω την καλημέρα |
|
| μάνι-μάνι |
γρήγορα |
|
| μαξούλ(ι) |
συγκομιδή,
παραγωγή |
|
| μασσ(ι)ά |
τσιμπίδα
για σόμπα, τζάκι |
|
| μεταλλίκια |
κέρματα,
ψιλά |
|
| μηνάω |
διαμηνύω,
ειδοποιώ |
|
| μοιράς |
αλάνα,
ξέφωτο |
|
| μονοιάζω |
συμφιλιώνομαι,
αποκαθιστώ μια σχέση (από το
"ομόνοια") |
|
| μπαγκανότα |
χάρτινη τουρκική λίρα |
|
| μπάζα (η) |
επωφελής,
κερδοφόρος ενέργεια |
|
| μπαϊλντίζω |
απαυδω,
βαρυέμαι, πλήττω |
|
| μπακανιάρης |
φιλάσθενος,
αδύναμος, αρρωστιάρης |
|
| μπακανιάρης |
................................... |
|
| μπαρδάκα |
σταμνί,
παγούρι |
|
| μπαρδακάκι |
σταμνάκι |
|
| μπαρέμ |
τουλάχιστον,
εν τέλει, δηλαδή |
|
| μπασάκ(ι) |
μάζεμα
πεσμένων σταχυών μετά το θερισμό |
|
| μπασκί (το) |
σωρός
αποξηραμένων αρμαθών καπνού που στοιβάζονται μετά από ψεκασμό για να μη
τρίβονται, πριν δεματο |
|
| μπαταξής-ού |
ο
μη συνεπής στα χρέη του |
|
| μπατόζα |
αλωνιστική
μηχανή, γ. batteuse |
|
| μπέλι (το) |
πατόφτυαρο
για σκάλισμα αμπελιού, δένδρων |
|
| μπιζντριμές |
πίτα |
|
| μπόλια (η) |
1.γυναικεία μαντίλα. 2. περιτόναιο σφαγμένων ζώων |
|
| μποξής |
αγροφύλακας,
συνήθως από άλλη φυλή, Τούρκος ή Αρμένης |
|
| μπούζ(ι) |
πολύ
κρύο |
|
| μπούκλα (η) |
παγούρι
ξύλινο |
|
| μπουνάρ() |
πηγή
σε κάμπο |
|
| μπουράτο (το) |
εξάρτημα
αλευρόμυλου, λεπτό κόσκινο |
|
| μπούρδα (η) |
τσουβάλι,
μεγάλο σακκί |
|
| μπουρτσάκια |
μπιζέλια |
|
| νοκλάς (ο) |
βέργα
για το άνοιγμα λεπτών φύλλων για πίττες. |
|
| νοματαίοι |
άτομα,
πρόσωπα (από το "ονοματαίος") |
|
| νταγιαντάω |
στηρίζομαι,
ακουμπάω να στηριχθώ |
|
| νταλάκα |
..................................... |
|
| ντάμ(ι) |
ο
σταύλος |
|
| ντεμέκ |
δηλαδή,
τάχα (τουρκ. ) |
|
| ντεμίρ |
σίδερο,
χυτοσίδηρος |
|
| ντερνέκ(ι) |
συντροφιά
το απόγευμα, στην εξώπορτα |
|
| ντεστές (ο) |
ποσότητα
χόρτου ή σιτηρών ίση με ένα δεμάτι |
|
| ντουέν(ι) |
δικράνι |
|
| ντουρμούκ(ι) |
εργαλείο
για το μάζεμα του τριφυλλιού |
|
| ντουσεμές |
πλακόστρωτο
(γ. doucement ;=σιγά,ήρεμα) |
λοκάν(ι) |
| ντρουέν(ι) |
δικράνι |
|
| ντρουμούκ(ι) |
τσουγκράνα
για το μάζεμα των χόρτων |
|
| ξαρρωστικό |
φαγώσιμο
δυναμωτικό που πρόσφεραν επισκεπτόμενοι άρρωστο |
|
| ξεμπροστιάζω |
ονειδίζω,
αποδίδω ευθύνες κατά πρόσωπο, ανοιχτά |
|
| ξεπαστρεύω |
εξοντώνω,
σκοτώνω |
|
| | |
| ξίκης-ισσα |
............................................ |
|
| ορέκι |
κοπάδι
ελεύθερων εφεδρικών αλόγων, τα χρησιμοποιούσαν στον αλωνισμό πιάνοντάς τα με
λάσσο |
|
| ουσούρια |
φόρος
της "δεκάτης" σε είδος από τη σοδειά που συγκεντρώνονταν και
φυλάγονταν στο Κονάκι |
|
| ούτσαλντι |
........................................... |
|
| ούτσια (τα) |
τα
τελευταία φύλλα καπνού |
|
| πα(γ)αιμός |
διάρροια,
το συχνό πήγαιν΄έλα |
|
| παεντέρα (η) |
καλλονή,
όμορφη γυναίκα (ινδ. "μπαγιαντέρα") |
|
| παϊτόνι |
άμαξα |
|
| παιχνίδια |
τα
μουσικά όργανα |
|
| παρασόλ(ι) |
ομπρέλλα
για τον ήλιο, αλεξήλιον,γ. Parasoleil |
|
| παστρικός-ιά |
καθαρός |
|
| παχνί (το) |
ταϊστρα
ζώου σε σταύλο |
|
| περετεύω |
υπηρετώ |
|
| πιλάλα (η) |
τρέξιμο
(ρ. πιλαλάω = τρέχω) |
|
| πισιμανεύω |
μετανοιώνω,
αλλάζω γνώμη |
|
| πισκίρ(ι) |
πετσέτα
κουζίνας |
|
| πιστρόφια |
.......................................... |
|
| πολεμάω |
προσπαθώ,
παλεύω να… |
|
| πολιώρα (τα) |
μόλις
πριν από λίγη ώρα |
|
| πουλούτ(ι) |
το
άρορτρο |
|
| προσόψ(ι) |
πετσέτα
για το πρόσωπο |
|
| πυροστιά |
μεταλλικό τρίποδο πάνω από τη φωτιά για να τοποθετούν πάνω του την κατσαρόλα |
|
| πυρώνομαι |
ζεσταίνομαι,
θερμαίνομαι |
|
| ραμσίζης-α |
............................................. |
|
| ρέ(γ)ουλα (η) |
ρυθμός,
σειρά, τάξη, πρόγραμμα |
|
| ριγάλο |
δώρο,
προσφορά |
|
| ρίνω |
ρίχνω,
πετάω |
|
| σαγιάς (ο) |
υπόστεγο |
|
| σακάτης |
ανάπηρος |
|
| σάματ(ι) |
μήπως,
ίσως, σαν να… |
|
| σαμπάλα |
πολύ
νωρίς (από το "σαν μπάλα, σφαίρα" ;) |
πουρνό |
| σαρρής |
ξανθός,
κοκκινομάλης (για άλλογα) |
|
| σάρωμα |
η
σκούπα |
|
| σαφράνης |
......................................... |
|
| σβουνιά |
κόπρανα
μεγάλου ζώου |
|
| σέβαση (η) |
σεβασμός,
εκτίμηση |
|
| σελές |
ψωμιέρα |
|
| σεργιάνι |
περίπατος,
βόλτα |
|
| σεργκί |
απλωμένη
σοδειά για ξήρανση (καπνού, σταφίδας, σήκων κλπ) |
|
| σερσερής |
ελαφρόμυαλος |
|
| σεφέρ(ι) |
δρομολόγιο,
φορά |
|
| σήκωμα |
εκφορά
νεκρού |
|
| σημίτης (ο) |
κουλούρι
πασπαλισμένο με σουσάμι |
|
| σκατογένης |
ο
διάβολος |
|
| σκόλ(η) |
αργία,
γιορτή |
|
| σουβένια |
............................................ |
|
| σούδα |
μικρό
δρομάκι |
|
| σούδα |
στενό
δρομάκι |
|
| σουλαμάς (ο) |
το
ποτιστήρι |
|
| σουπουντή |
........................................... |
|
| σουργκούνης |
παλιάνθρωπος,
ανήθικος |
|
| σουρντάω |
σέρνω,
παρασύρω |
|
| σπαής |
ο
συλλέκτης των φόρων |
|
| στριφτάδες |
ζυμαρικά |
|
| στριφτάρια |
............................................ |
|
| συνεργείο |
αυτός
που έχει πολλά ¨κουσούρια¨ |
|
| συχαρικιαραίοι |
.............................................. |
|
| ταμάμ |
ακριβώς |
|
| τζαχίλης -ισσα |
άπειρος,
αδέξιος |
|
| τηράω |
κοιτάζω |
|
| της Γριάς το Ζωνάρι |
το
Ουράνιο Τόξο |
|
| τιτίζης-α |
λεπτολόγος,
προσεκτικός στη δουλειά του |
|
| τσαϊρια (τα) |
ακαλλιέργητες
εκτάσεις για βοσκή |
|
| τσαλιά |
κλαδάκια
από μεσέ(δες), αγριοβαλανιδιά |
|
| τσαρδάκ(ι) |
πρόχειρο
κιόσκι από κλαδιά |
|
| τσαρσί |
αγορά,
πλατεία (τουρκ. ) |
|
| τσατάλι (το) |
διχαλωτό
εργαλείο για το φόρτωμα των δεματιών |
|
| τσάτσα |
.................................... |
|
| τσαφόλια |
.................................... |
|
| τσιρπούλ(ι) |
σπουργίτης,
τσιροπούλι |
|
| τσίτα (η) |
πλαϊνά
παραπέτα, πλέγματα από καλάμια (ψάθα) ή λιγαριά για τα κάρα που μετέφεραν
ψιλό άχυρο. |
|
| τσότρα (η) |
ξύλινο
παγούρι |
|
| φάμπρικα |
εργοστάσιο,
βιοτεχνία |
|
| φουσκή |
...................................... |
|
| φουσκωτή |
πίττα
φτιαγμένη στο τηγάνι και που τρώγεται με ζάχαρη ή μέλι |
|
| φτούνο (το) |
εκείνο,
αυτό, κάτι |
|
| φτουνώνω |
κάνω
κάτι, ασχολούμαι με κάτι γενικά |
|
| χαλιμάς |
μυθομανής,
παραμυθάς |
|
| χαρατζηλιά (η) |
παραβίαση
κανόνων παιχνιδιού, πονηριά |
|
| χαρατζηλιάρης -α |
αυτός
που δεν σέβεται τους κανόνες παιχνιδιού. |
|
| χαρμάνια (τα) |
ποσότητα
σιτηρών για αλωνισμό ίση με το φορτίο 50 αραμπάδων |
|
| χασίλ(ι) |
.................................. |
αυλαγάς |
| χιουμπές |
δισάκκι
για φόρτωμα ζώων |
|
| χοτζαρές (ο) |
ταμείο |
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου